Klima modelleri temel olarak split (duvar tipi), salon tipi, kaset tipi, kanallı, pencere tipi ve portatif olmak üzere çeşitli kategorilere ayrılır. Ev kullanımında en yaygın tercih edilen model split klimalardır. Enerji tasarruflu klima tercih edenler için inverter teknolojisine sahip modeller öne çıkmaktadır. İnverter teknolojisi, klimanın kompresörünün sürekli çalışıp durması yerine, ortam sıcaklığına göre hızını ayarlayarak çalışmasını sağlar.
Klimaların temel özellikleri arasında soğutma/ısıtma kapasitesi, enerji verimliliği sınıfı, gürültü seviyesi, hava temizleme filtreleri ve akıllı kontrol özellikleri bulunur. A+++ enerji sınıfı modeller en verimli seçeneklerdir. Sessiz çalışan klima modelleri özellikle yatak odaları için idealdir. Wi-Fi kontrol özelliğine sahip klimalar, akıllı telefonlarla uzaktan kontrol edilebilme imkanı sunar.
Klimalarda bulunan özel filtreler, havadaki toz, polen, bakteri gibi partikülleri tutarak daha temiz bir iç ortam sağlar. Bazı modellerde bulunan iyonizer ve UV filtreler, hava kalitesini daha da artırır.
Klimalar, temel olarak termodinamik prensiplere göre çalışır. Sistemdeki soğutucu gaz (refrigerant), kapalı bir devre içinde dolaşarak ısı transferini gerçekleştirir. Klima çalıştığında şu adımlar gerçekleşir:
İnverter teknolojisine sahip klimalar, kompresör hızını ortam sıcaklığına göre ayarlar. Geleneksel on-off klimalar ise ayarlanan sıcaklığa ulaşınca tamamen kapanır, sıcaklık değişince tekrar çalışır. Bu nedenle inverter klimalar daha verimli ve enerji tasarruflu klima olarak bilinir.
Klima montajı, cihazın performansını doğrudan etkileyen kritik bir süreçtir ve mutlaka yetkili servisler tarafından yapılmalıdır. Doğru klima montajında iç ünite, hava akışını engellemeyecek bir konuma yerleştirilmeli, duvardan en az 15 cm, tavandan en az 20 cm mesafe bırakılmalıdır. Ayrıca elektronik cihazlardan uzak ve oda içindeki havanın eşit dağılımını sağlayacak bir yükseklikte olması önemlidir.
Dış ünite montajında ise hava sirkülasyonu için uygun, açık bir alan seçilmeli, güneş ışınlarından ve yağmurdan korunacak şekilde konumlandırılmalıdır. Titreşim ve ses yalıtımı için özel aparatlarla sabitlenmeli ve komşu daireleri rahatsız etmeyecek bir konuma monte edilmelidir.
Boru ve elektrik bağlantılarında bakır borular mutlaka özel izolasyon malzemeleriyle kaplanmalı, uygun eğimle döşenmeli ve kıvrımlarda ezilme olmamalıdır. Tahliye hortumu, yoğuşan suyun rahatça akabilmesi için aşağı yönde olmalıdır. Elektrik bağlantıları güvenlik standartlarına uygun şekilde, topraklama yapılarak tamamlanmalı ve kablo kesitleri klimanın gücüne uygun seçilmelidir.
Yazın klima kullanırken enerji tasarrufu için ideal sıcaklık 24-26°C arasında ayarlanmalıdır. Daha düşük sıcaklıklar hem enerji tüketimini artırır hem de iç-dış ortam arasındaki sıcaklık farkının fazla olması sağlık sorunlarına yol açabilir. Fan hızı otomatik modda tutulursa, klima ortam sıcaklığına göre kendini ayarlar.
Kışın ısıtma modunda kullanırken 20-22°C idealdir. Klimanın ısıtma kapasitesi dış hava sıcaklığı düştükçe azalır. Bu nedenle çok soğuk bölgelerde tek başına ısıtma için yeterli olmayabilir. Enerji tasarrufu için klimanın kullanılmadığı zamanlarda kapatılması önemlidir.
BTU (British Thermal Unit), klimanın soğutma/ısıtma kapasitesini gösteren birimdir. BTU hesaplama için genellikle şu formül kullanılır: Oda alanı (m²) × 600 = Gerekli BTU değeri. Ancak bu temel formül olup, odanın yönü, tavan yüksekliği, pencere sayısı ve güneş alma durumu gibi faktörler de hesaba katılmalıdır.
Örneğin, 20 m² bir oda için yaklaşık 12.000 BTU kapasiteli bir klima uygundur. Güneş gören odalar için %10 daha fazla, kuzey cepheli odalar için %10 daha az BTU hesaplanabilir. Mutfak gibi ısı üreten cihazların bulunduğu ortamlarda ise %20 daha fazla BTU gerekebilir.
Klimaların watt değeri, BTU kapasitelerine göre değişir. Ortalama olarak 9.000 BTU'luk bir klima yaklaşık 800-1000 watt, 12.000 BTU'luk bir klima 1000-1200 watt, 18.000 BTU'luk bir klima ise 1500-1800 watt civarında elektrik tüketir. Ancak inverter teknolojisine sahip modellerde bu değerler daha düşük olabilir.
Enerji etiketindeki SEER (Seasonal Energy Efficiency Ratio) ve SCOP (Seasonal Coefficient of Performance) değerleri, klimanın mevsimsel enerji verimliliğini gösterir. Bu değerler ne kadar yüksekse, enerji tüketimi o kadar düşüktür.
Klima modellerinin soğutma kapasiteleri BTU değerlerine göre değişir. Genel bir kılavuz olarak:
Bu değerler ideal koşullar için geçerlidir. Yüksek tavanlı, güneş gören veya çok pencereli odalar için daha yüksek kapasiteli klimalar tercih edilmelidir. Ayrıca, açık mutfak-salon gibi geniş ve bağlantılı alanlar için tek bir büyük klima yerine, her alan için ayrı klimalar kullanmak daha verimli olabilir.
Klimaların ses seviyeleri, iç ve dış ünite için ayrı ayrı dBA (desibel) cinsinden ölçülür. Sessiz çalışan klima modelleri, iç ünitede 20-30 dBA, dış ünitede ise 45-55 dBA aralığında ses seviyesine sahiptir. 30 dBA'nın altındaki ses seviyesi, kütüphane sessizliğine benzer bir ortam sağlar.
Genel olarak 40 dBA'nın üzerindeki ses seviyeleri rahatsız edici olabilir. Özellikle yatak odalarında kullanılacak klimalar için düşük ses seviyesine sahip modeller tercih edilmelidir. Gece modu özelliği bulunan klimalar, çalışma sesini daha da azaltarak konforlu bir uyku ortamı sağlar.
Klimaların düzenli bakımı, hem enerji verimliliği hem de sağlıklı bir ortam için önemlidir. Temel bakım adımları şunlardır:
Düzenli bakım yapılmayan klimalarda toz ve bakteriler birikebilir, bu da kötü koku ve sağlık sorunlarına yol açabilir. Ayrıca bakımsız klimalar daha fazla enerji tüketir ve arızalanma riski artar.
Klima fiyatları; marka, model, kapasite ve teknolojik özelliklere göre değişiklik gösterir. Temel modeller daha ekonomik fiyatlara sahipken, inverter teknolojisine sahip, yüksek enerji verimliliği sınıfında yer alan ve akıllı kontrol özellikleri bulunan modeller daha yüksek fiyat aralığındadır.
Satın alma maliyeti yanında, klimanın uzun vadeli enerji tüketimi de göz önünde bulundurulmalıdır. Yüksek enerji verimliliğine sahip bir model başlangıçta daha pahalı olsa da, uzun vadede daha az elektrik tüketerek toplam maliyeti düşürebilir. Ayrıca klima montaj hizmeti fiyatı da bütçeye eklenmelidir.